Po publikacji szczegółowego artykułu o NFT dotarły do nas głosy, że potrzebny jest artykuł wprowadzający, skierowany do czytelników mniej obytych z kodem źródłowym i technicznymi standardami tokenizacji. No więc zaczynamy!
NFT a kryptowaluty
Zacznijmy od wyjaśnienia podstawowych pojęć. NFT to skrót od angielskiego Non Fungible Token, czyli token niewymienny. Tradycyjne kryptowaluty to tzw. Fungible Tokeny, czyli tokeny wymienne. Można na to spojrzeć tak, że jeden Bitcoin nie różni się niczym innym od drugiego Bitcoina.
Jeżeli Ty, drogi czytelniku masz w swoim portfelu 1 BTC i ja mam w swoim portfelu 1 BTC i nawzajem je sobie prześlemy, to po takiej transkacji będziemy w dokładnie tej samej sytuacji jak przed jej wykonaniem. Każdy z nas rozpoczynał z 1 Bitcoinem w portfelu i po wykonaniu transakcji skończył z takim samym Bitcoinem. Właśnie dlatego Bitcoin jest przykładem tokena wymienialnego, przez niektórych nazywany też cyfrowym pieniądzem. Jeżeli każdy z nas ma na koncie 100 PLN i przelejemy je sobie nawzajem, to nic się nie zmieni, prawda? Złotówka również jest w pełni wymienialna, 100 PLN to 100 PLN, nieważne na którym koncie się znajduje i jaki numer jest na banknocie.
Jak działa NFT?
Jedyną różnicą pomiędzy tokenem niewymiennym a wymiennym w Blockchainie jest możliwość jego odróżnienia od innego tokenu w tej samej sieci. Każdy z NFT ma swój unikalny identyfikator, który odróżnia go od innych. Na tej podstawie możemy odróżniać te tokeny od siebie.
Poniższe schematy obrazują jak przedstawione są w sieci tradycyjne wymienialne tokeny i NFT. Wymienny token ma swoją nazwę, która jest wspólna dla danego typu, np Ethereum, Bitcoin albo Solana, jego ilość oraz adres portfela jego właściciela. Dzięki czemu wiemy kto ile i jakich tokenów posiada.
Tokeny niewymienne zapisywane są w inny sposób. Nie interesuje nas ilość tokenu, ponieważ zawsze jest tylko jeden. Ważna jest jego nazwa, czyli do jakiej kolekcji należy i identyfikator, bo większość kolekcji ma wiele tokenów. Niezmienną właściwością pozostaje adres portfela właściciela, ponieważ tak jak w tokenach wymiennych, musimy mieć możliwość identyfikacji właściciela.
Historia NFT
Oficjalna historia NFT sięga 2014 r., kiedy to artysta Kevin Mccoy wymintował NFT „Quantum” na blockchainie Namecoin. Quantum to oktagon zmieniający kształty i kolory w hipnotycznym rytmie. To pierwsze NFT w historii.
Mint (z ang. wybijanie, wykuwanie np. monet) oznacza pierwszą sprzedaż lub wytworzenie NFT i osadzenie go na blockchainie. W przypadku kolekcji często jest np. 1000 tokenów, a proces mintu polega na opłaceniu ceny i otrzymaniu losowego tokena z 1000 dostępnych.
Mimo, że koncepcja powstała wcześniej, to historia NFT nabrała rozpędu dopiero w roku 2017 wraz z ukazaniem się projektów CryptoPunks i CryptoKitties. Polegały one na kupnie swojego unikalnego awatara, którego własność potwierdzał właśnie token NFT. Zasięg tych projektów i wyceny ich tokenów już wtedy przyprawiały o zawrót głowy.
Najdroższym Cryptokitty w historii był awatar o nazwie Dragon. Został sprzedany za 600 ETH (dzisiaj to ok . 1,8 mln dolarów).
Najdroższym z CryptoPunks został ten o numerze 5822. Został sprzedany za 8000 ETH, czyli na dzień pisania tego artykułu to ok. 24,8 mln dolarów. Na cenę ma wpływ to, że ten konkretny CryptoPunk należy do grupy „Alien”, czyli ma unikalną cechę posiadaną tylko przez 9 awatarów w całej kolekcji. Numer 5822 ma na głowie bandanę.
Gdy w czerwcu 2021r. ukazał się nasz pierwszy artykuł o NFT, największym wydarzeniem w ekosystemie była sprzedaż dzieła Everydays – The First 500 Days (kompilacja dzieł cyfrowego artysty Beeple) za 69 milionów dolarów.
Ten rekord został pobity. „Everydays” jest oficjalnie na drugim miejscu, a rekordową sprzedaż zanotował „The Merge” autorstwa artysty o pseudonimie Pak. Cena dzieła w momencie zakupu wyniosła ok 91,8 mln dolarów. NFT jest własnością całej społeczności, która się na niego „zrzuciła”. Taką kwotę zebrało 28,983 osób.
90 milionów dolarów za grafikę?!
Często można spotkać się z zarzutem, że przecież nie ma sensu płacić takich kosmicznych sum za obrazek, skoro można go sobie wyświetlić w przeglądarce i zapisać na komputer. To technicznie prawda i dokładnie to samo zrobiłem pokazując najdroższe NFT w sekcji powyżej. Jednak należy sobie zadać pytanie, dlaczego obraz Mona Lisa jest wyceniony na prawie pół miliarda dolarów, skoro każdy z nas może mieć jego doskonałą replikę w salonie za kilkaset złotych?
Token nawet sam w sobie nie zawiera obrazka, a tylko wskazuje miejsce, gdzie jest on zapisany. Najczęściej grafiki przypisane do tokena NFT zapisywane są poza blockchainem w zdecentralizowanym systemie plików IPFS. Każdy z plików w tym systemie ma swój identyfikator (np. QmXmJBmnYqXVuicUfn9uDCC8kxCEEzQpsAbeq1iJvLAmVs). I właśnie ten identyfikator jest zapisany w naszym tokenie. Następnie różne serwisy pozwalające podejrzeć jego treść pobierają obrazek i wyświetlają go nam.
W świecie NFT płacimy za to, że token reprezentujący grafikę znajduje się w naszym portfelu. Dzięki temu mamy dostęp do społeczności i wszystkich innych korzyści z tego płynących, które postaram się przedstawić poniżej.
Trendy NFT
Wciąż jesteśmy na bardzo wczesnym etapie rozwoju tokenów NFT, ale można zaobserwować już kilka wykluwających się trendów. Obecne trendy postaramy się pokazać na przykładzie trzech wybranych kolekcji, które odniosły już ogromny sukces.
Bored Ape Yacht Club
Przyjrzyjmy się najpopularniejszej kolekcji NFT, która odniosła największy sprzedażowy sukces w historii – Bored Ape Yacht Club. BAYC to kolekcja 10 000 obrazków zapisanych jako tokeny NFT na blockchainie Ethereum. Kolekcja zyskałą ogromny rozgłos w momencie, kiedy nawet celebryci zaczęli sięgać po pojedyncze sztuki (np. Jimmy Fallon kupił BAYC #599. Eminem BAYC #9055, Timbaland BAYC #590).
Każdy posiadacz tokena z kolekcji „małp” ma dostęp do ekskluzywnego Discorda (komunikator społeczności), gdzie społeczność może się z sobą bez przeszkód komunikować. Założyciele organizują też spotkania na żywo, gdzie biletem jest token.
Poza dostępem do zamkniętej społeczności posiadaczy, BAYC oferuje posiadaczom tokenów m.in.:
- Komercyjne prawa do swojej postaci, mogą używać go jako zastrzeżonego znaku np. na koszulkach
- Darmowy dostęp do tokenów kolejnych kolekcji wypuszczanych przez założycieli BAYC. Przykładem może być kolekcja Bored Ape Kennel Club – każdy posiadacz „małpy” dostał swój token z kolekcji BAKC za darmo. W tym momencie najtańszy egzemplarz BAKC kosztuje 10,5 ETH.
Cena 1 tokena BAYC przy pierwszej sprzedaży dla chętnych (odbyło się losowanie) wynosiła 0,08 ETH (~240 USD). Dziś najtańszy egzemplarz kosztuje 139,8 ETH (~419 400 USD).
Moonbirds
Dużo bardziej aktualnym przykładem sukcesu na podobną skalę jest kolekcja Moonbirds. Za tą kolekcję odpowiada firma Proof Collective, gdzie duży udział ma m.in. założyciel digg.com Kevin Rose.
Publiczna sprzedaż tokneów odbyła się 16.04.2022, a ustalona przez założycieli cena sprzedaży wynosiła 2,5 ETH (~7500 USD) za sztukę, ale dziś (27.04.2022) najtańszy egzemplarz kosztuje już 27,75 ETH (~83 200 USD).
Co ciekawe, w grudniu 2021r. Proof Collective udostępniło do sprzedaży 1000 tokenów Proof Collective Pass, które uprawniały do jednego darmowego Moonbirda i (prawdopodobnie) kolejnych tokenów wydanych przez firmę. W momencie sprzedaży Proof Collective Pass miało ceny 1-5 ETH (cena zmieniała się dynamicznie wraz ze sprzedażą kolejnych tokenów). Teraz najtańszy można kupić w okolicach 100 ETH.
Metroverse
Sami twórcy na początku dokumentacji opisują ten projekt tymi słowami:
Metroverse is a land trading NFT strategy game on Ethereum. Players strategically collect and trade city blocks to grow their economy and earn the MET utility token.
Oznacza to, że Metroverse jest strategiczną grą opartą o blockchain Ethereum. Gracze wynajmują i obracają między sobą nieruchomościami.
Projekt jest jednym z topowych przedstawicieli trendu gier play-to-earn. Poprzez grę i interakcję z jej światem można zarabiać natywne tokeny, które potem można wymienić na bonusy w grze lub waluty fiducjarne. Można o tym pomyśleć jako o połączeniu Sim City z Monopoly 🙂
Każda przecznica w świecie Metroverse jest reprezentowana przez token NFT. Jak to zwykle bywa, podczas pierwszej publicznej sprzedaży tokenu jest on przydzielany losowo i nie wiemy jakie będzie miał cechy. Gracze mogą zdeponować swoje tokeny-przecznice na platformie, dzięki temu gra wypłaca im natywne tokeny gry $MET. Jeden token $MET kosztuje na dzień dzisiejszy ok. 0,05 USD. Ostatnio zaliczył spore spadki, rekordowa cena to ok. 0,2 USD.
Przykładowa nagroda za zdeponowanie NFT Metroverse (tokena-przecznicy) bez żadnych specjalnych cech wynosi ok. 300 tokenów $MET. Każda przecznica ma tzw. Block Score, który wyraża jej wartość w grze. Wysokość nagrody jest zależna od cech naszej przecznicy – im wyższy mamy Block Score, tym wyższe będą nagrody. Nasze przecznice możemy łączyć w grupy, tworząc całe osiedla, co oczywiście pozytywnie wpływa na przelicznik wypłacanych nam tokenów $MET.
W mechanikę samej gry zagłębimy się bardziej w jednym z kolejnych wpisów.
Jak kupić NFT?
Największe projekty NFT (np. wszystkie przedstawione w poprzedniej sekcji) są oparte o blockchain Ethereum. W świecie NFT na Ethereum dzieli i rządzi serwis OpenSea.
Żeby móc kupić cokolwiek na OpenSea (i wszystkich mniejszych marketach), musimy mieć odpowiednią ilość środków w naszym portfelu. Wszystkie transakcje odbywają się automatycznie poprzez smart kontrakty.
Kupujący mogą składać oferty i jeżeli zostanie ona zaakceptowana przez sprzedającego, następuje natychmiastowa wymiana tokenów.
Sprzedający mogą też wystawić cenę, za którą są skłonni sprzedać swojego NFT od razu, wtedy mechanizm działa jak „Kup Teraz” na Allegro. Kupujący akceptuje cenę i następuje wymiana.
Oczywiście tokeny NFT nie są dostępne tylko na Ethereum. Często projekty decydują się na publiczną sprzedaż na mniejszych, ale również bardzo popularnych blockchainach jak Solana albo Binance Smart Chain. Główną motywacją są niższe koszty transakcyjne. Koszty obsługi samej transakcji kupna bądź mintu (nie wliczając, oczywiście, ceny NFT) na Ethereum mogą wynieść nawet ok. 50 USD, dla Solany albo BSC może to być poniżej 1 dolara.
